Skąd się bierze i jak powstaje katar?

Wydzielina nosowa produkowana jest przez komórki błony śluzowej wyściełającej nos i zatoki. Pełni ona bardzo ważne funkcje i jest niezbędna do zachowania zdrowia układu oddechowego. Gdy wydzielina powstaje w nadmiernej ilości, mowa o katarze, który nie powstaje bez powodu. Sprawdź, skąd się bierze katar przy przeziębieniu, sienny lub zatokowy! Przekonaj się, dlaczego organizm reaguje zwiększeniem wydzielania śluzu.

Spis treści:

1. Katar – co to jest?
2. Gdzie produkowany jest katar? 
3. Wszystko o katarze – ciekawostki 
4. Skąd się bierze katar zatokowy?
5. Jak powstaje katar sienny?
6. Katar – zwalczać czy przeczekać? 

Katar – co to jest?

Katar to powszechne określenie nieżytu nosa, którego przyczyną mogą być drobnoustroje, ale także czynniki drażniące. Przebieg kataru zależy m.in. od jego przyczyny. Jeśli wywołują go wirusy, najczęściej mija w ciągu 7—10 dni. Nie oznacza to jednak, że przebiega łagodnie. Również wirusy mogą wywoływać ostrą postać kataru, a my kichamy i oczyszczamy nos, jakby wydzielina nigdy się nie kończyła. Jeśli jednak dojdzie do nadkażenia bakteryjnego lub grzybiczego, katar może trwać nawet wiele tygodni. Przewlekły katar może wynikać także z alergii. 

Dlaczego powstaje katar, skąd się bierze i gdzie jest produkowany? Otóż jest to naturalna wydzielina produkowana w komórkach błony śluzowej wyściełającej jamy nosowe i jamy zatok przynosowych. Zadaniem płynnej wydzieliny jest m.in. nawilżanie i ogrzewanie powietrza, które przedostaje się przez nozdrza do dalszej części układu oddechowego. Wydzielina ta chroni nas również przed czynnikami szkodliwymi, takimi jak wirusy, bakterie, grzyby i wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia środowiskowe. 

Gdy mamy kontakt ze szkodliwymi czynnikami, organizm wzmaga produkcję wspomnianej wydzieliny, co ma na celu zabezpieczenie tkanek przed ich wniknięciem oraz sprawniejsze usunięcie czynników szkodliwych. W konsekwencji wydzielina produkowana jest w dużej ilości, a przeciwciała w niej obecne mogą zmieniać jej barwę i konsystencję. W ten właśnie sposób powstaje katar, który jest jedną z form obronnych organizmu. 

Jeśli jednak katar zalega w nosie i zatokach, stwarza jednocześnie stosunkowo korzystne warunki do rozwoju bakterii i grzybów, dlatego najważniejsza w jego przebiegu jest dbałość o higienę i optymalne oczyszczanie nosa.    

Wszystko o katarze – ciekawostki 

Wiemy już, że katar powstaje w konkretnym celu, czyli jako reakcja obronna. Skoro ma nas chronić, to dlaczego objawy bywają tak uciążliwe? Otóż:

• Obrzęk błon śluzowych w przebiegu kataru wynika m.in. ze wzmożonego napływu przeciwciał produkowanych przez układ immunologiczny. Naczynia krwionośne ulegają rozszerzeniu, aby przeciwciała mogły przedostać się do źródła infekcji. 
• Rynowirusy i adenowirusy, czyli wirusy najczęściej wywołujące katar, to szeroka grupa patogenów, wśród której rozpoznano przeszło 130 odmian – nos i zatoki są więc bardzo często narażone, jednak w większości przypadków katar potrafi je ,,zwalczyć” zapobiegając ich wnikaniu.
• Ile kataru mieści się w zatokach? Zatoki przynosowe mają łącznie pojemność 80 cm³ !
• Niska wilgotność powietrza oznacza więcej kataru – wydzielina z nosa ma za zadanie nawilżać śluzówkę. W trakcie mroźnych dni wilgotność powietrza zwykle spada, dlatego po zimowym spacerze pojawia się chwilowy katar. Przebywanie w pomieszczeniach ogrzewanych także sprzyja katarowi. 
• W zimne dni katar jest obfity – wydzielina nosowa ogrzewa powietrze, dlatego im zimniejsze przedostaje się do jamy nosowej, tym więcej pojawia się kataru. 
• Katar a hormony – zdarza się, że katar jest następstwem zmian hormonalnych w trakcie ciąży lub menopauzy. Otóż hormony płciowe mogą zwiększać ukrwienie śluzówki nosa, co powoduje obrzęk nosa i spowalnia usuwanie wydzieliny. 

Skąd się bierze katar zatokowy?

Często mówi się o katarze zatokowym. W trakcie jego przebiegu pojawia się ból okolicy czołowej, uczucie nacisku na twarz, czy ogólnie złe samopoczucie. Skąd się bierze katar zatokowy? Przyczyny jego powstawania są takie same jak kataru w trakcie przeziębienia. 

Za większość przypadków odpowiadają wirusy. Jeśli jednak infekcja trwa przewlekle, z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić bakteryjny katar zatokowy. Gdy się pojawia, dochodzi do obrzęku śluzówki nosa i zatok. Opuchlizna wewnątrz przestrzeni nosowo-zatokowych utrudnia spływanie wydzieliny, przez co katar jest gęsty, często ropny. W momencie, gdy dojdzie do nadkażenia bakteryjnego, terapia jest zdecydowanie trudniejsza i dłuższa ni w przypadku wirusów. Katar może często nawracać lub trwać przewlekle. 

Jak powstaje katar sienny?

Rodzaje kataru można podzielić przede wszystkim pod katem przyczyny ich powstawania. Poza wirusami, bakteriami, grzybami i zanieczyszczeniami drażniącymi błonę śluzową, za powstawanie kataru mogą odpowiadać również alergeny. Mowa wówczas o alergicznym nieżycie nosa, który określa się jako katar uczuleniowy, czy też katar sienny.

Jak powstaje katar sienny? W tym przypadku za jego produkcję odpowiada nadwrażliwość układu immunologicznego. Alergeny, najczęściej wziewne lub pokarmowe, uznawane są przez układ odpornościowy za niebezpieczeństwo. Organizm rozpoczyna więc wzmożoną produkcję przeciwciał i wydzieliny, które mają bronić tkanki przed błędnie rozpoznanym ,,zagrożeniem”. 

Katar – zwalczać czy przeczekać? 

Objawy infekcji, alergii, czy też podrażnienia stanowią naturalną obronę organizmu. Jeśli jednak występują długotrwale, zwiększają ryzyko zakażenia drobnoustrojami o potencjalnie bardziej szkodliwym wpływie na organizm. Ponadto nie ulega wątpliwości, że katar należy do jednych z najbardziej nieprzyjemnych symptomów wskazujących na patologię błony śluzowej nosa i zatok. 

Trudności w oddychaniu, zaburzenia smaku, ból głowy czy bezsenność przy katarze to powszechne dolegliwości, które zamiast wspierać powrót do zdrowia, dodatkowo osłabiają organizm. Nadmiar gęstej wydzieliny i obrzęk śluzówki trzeba leczyć. Jednak należy robić to z rozwagą. Jamy nosowe powinny być stale nawilżone. Katar warto usuwać za pomocą środków, które zmniejszają obrzęk i jednocześnie dbają o wilgotność śluzówki. W walce z obrzękiem i uciążliwym katarem pomocne mogą okazać się preparaty dostępne bez recepty, np. wyrób medyczny Sinulan Express Forte. Preparaty upłynniające katar, a także domowe sposoby, takie jak inhalacje, ułatwiają wypływanie kataru, a wraz z nim usuwane są drobnoustroje chorobotwórcze. Należy jednak pamiętać, że zbyt częste inhalacje mogą wysuszyć błonę śluzową nosa. Aby się przed tym uchronić, warto użyć gotowych preparatów, które chronią powierzchnię nosa przed wysuszeniem oraz działaniem szkodliwych czynników. 

Lek. Michał Dąbrowski

STADA/PL/361/2021