Infekcje górnych dróg oddechowych zwykle mają swój początek w jamie nosowej. Gdy katar nie mija po kilku dniach i towarzyszą mu inne objawy, być może rozwinęło się zapalenie zatok przynosowych. Tej przypadłości nie należy lekceważyć, ponieważ poza uciążliwym bólem zatok może przerodzić się w przewlekłe nawracające zapalenie zatok przynosowych. Sprawdź, jakie są przyczyny tego schorzenia i jak można sobie z nim radzić?
Spis treści
- Czym są zatoki przynosowe?
- Co to jest zapalenie zatok przynosowych?
- Zapalenie zatok – ostre i przewlekłe
- Jakie są przyczyny zapalenia zatok?
- Zapalenie zatok przynosowych – objawy
- Jak rozpoznać ból zatok przynosowych?
- Zapalenie zatok przynosowych – metody terapeutyczne
Czym są zatoki przynosowe?
Zatoki przynosowe to przestrzenie wypełnione powietrzem, zlokalizowane w kościach twarzoczaszki. Zalicza się do nich zatoki czołowe, klinowe, szczękowe, łzowe oraz komórki sitowe. Wszystkie są bezpośrednio połączone z jamą nosową.
Funkcje zatok nie są rozmaite. Uznaje się, że zatoki przynosowe odpowiadają za ogrzewanie powietrza, zanim przedostanie się ono do dalszego odcinka dróg oddechowych. Mogą również wyrównywać ciśnienie, czy chronić mózgoczaszkę przed urazami mechanicznymi.
Co to jest zapalenie zatok przynosowych?
Szacuje się, że zapalenie zatok przynosowych to jedna z najczęściej występujących chorób górnych dróg oddechowych, która 3-4 razy częściej dotyka dzieci. Jamy zatok przynosowych łączą się z jamami nosa poprzez wąskie ujścia. Gdy pod wpływem czynników chorobotwórczych lub drażniących dojdzie do rozwoju stanów zapalnych, pojawia się obrzęk śluzówki.
Jednoczesna obecność czynnika patogennego i obrzęku śluzówki zgodnie z terminem medycznym określana jest jako zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych (rhinosinusitis).
W konsekwencji obrzęku ujścia zatoki ulegają zwężeniu, przez co wydzielina nie może swobodnie spływać. Powoduje to jej zaleganie, czemu zwykle towarzyszy ból zatok. Sprzyja to również rozwojowi infekcji bakteryjnych odpowiedzialnych za nawracające zapalenie zatok przynosowych.
Zapalenie zatok – ostre i przewlekłe
Zgodnie z przyjętą klasyfikacją zapalenie błony śluzowej nosa i zatok dzieli się na:
- Ostre zapalenie zatok – objawy o różnym nasileniu zwykle mijają w ciągu maksymalnie 10 dni;
- Podostre zapalenie zatok – objawy nasilają się po 5 dniach i utrzymują się do 12 tygodni;
- przewlekłe zapalenie zatok przynosowych – dolegliwości utrzymują się powyżej 12 tygodni, objawy mogą przeplatać się z okresowym łagodzeniem tej dolegliwości.
Jakie są przyczyny zapalenia zatok?
Zapalenie zatok przynosowych zwykle jest następstwem przeziębienia lub infekcji wirusowej. Do najczęściej wymienianych patogenów chorobotwórczych zalicza się rynowirusy, wirusy grypy i paragrypy, adenowirusy oraz orbiwirusy. Rzadziej za rozwój stanu zapalnego odpowiadają bakterie, głównie Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae, ale to bakterie zwykle są przyczyną przewlekłego zapalenia zatok.
Do czynników zwiększających ryzyko zapalenia zatok przynosowych zalicza się również alergiczny nieżyt nosa. Chemiczne środki drażniące, dym tytoniowy, zanieczyszczenia środowiskowe także podrażniają śluzówkę, przez co przyczyniają się do rozwoju stanu zapalnego. Ponadto, na zapalenie zatok przynosowych bardziej narażone są osoby z anatomicznymi wadami zatok i nosa, a także z osłabionym funkcjonowaniem układu immunologicznego.
Zapalenie zatok przynosowych – objawy
Zapalenie zatok przynosowych może wywoływać różne objawy, które zależą od przyczyny stanu zapalnego. Początkowo choroba przypomina przeziębienie. Towarzyszy jej katar, często gęsty. W wyniku przeciwciał wydzielanych przez błonę śluzową katar może być ropny, o różnej barwie.
Pojawia się tkliwość i ból w okolicy zatok, który może promieniować. Najczęściej zapalenie zatok przynosowych przebiega z jednoczesnym występowaniem objawów ogólnoustrojowych, takich jak:
- gorączka;
- uczucie ucisku na twarzy, obrzęk;
- bóle głowy;
- nieprzyjemny zapach z ust;
- chrypka i kaszel powodowane drażnieniem tylnej ściany gardła przez ściekającą wydzielinę;
- złe samopoczucie, zmęczenie;
- zaburzenia węchu i smaku.
Jak rozpoznać ból zatok przynosowych?
W przebiegu stanu zapalnego zwykle pojawia się silny ból zatok przynosowych, który wbrew pozorom nie dotyczy tylko okolicy nosa i policzków. W pierwszej fazie choroby ból może pojawiać się jedynie przy dotyku lub podczas pochylania głowy. Z czasem jednak może promieniować do części głowy, w zależności, w której zatoce zlokalizowane jest jego ognisko:
- zatoka klinowa – ból może pojawiać się w okolicy potylicy (z tyłu głowy), a nawet promieniować do szczytu czaszki;
- komórki sitowe – ból może być odczuwany w oczodołach, w kącikach oczu, a nawet na skroniach i wyrostku sutkowatym za uchem;
- zatoki szczękowe – boleć mogą okolice policzków, skroni i zębów;
- zatoki czołowe – ból pojawia się na czole między oczami, a także w oczodołach.
Zapalenie zatok przynosowych – metody terapeutyczne
Obserwując pierwsze objawy wskazujące na zapalenie zatok przynosowych, warto w porę rozpocząć terapię niwelującą ten stan. Prawdą jest, że katar w wielu przypadkach mija samoistnie. Co więcej, przeciwdziałanie infekcji wirusowych polega na łagodzeniu objawów. Niemniej jednak i to ma swój cel, ponieważ brak odpowiednich kroków podejmowanych w początkowej fazie zapalenia zatok jest główną przyczyną rozwoju choroby przewlekłej.
Bakterie w śluzówce nosa i zatok często rozwijają się w specyficznych „osłonkach”, które utrudniają leczenie za pomocą medykamentów. Zapalenie zatok przynosowych należy więc zniwelować możliwie najszybciej. Podstawą jest:
- Stosowanie preparatów obkurczających śluzówkę – eliminują one obrzęk i przekrwienie, a tym samym ułatwiają usunięcie wydzieliny. Działanie takie pozwala na udrożnienie nosa, przynosi ulgę w bólu zatok i ułatwia oddychanie. Preparatem, który wykazuje takie działanie, jest np. wyrób medyczny Sinulan Express Forte.
- Pielęgnacja śluzówki i higiena nosa – należy unikać zanieczyszczeń i podrażnienia błon śluzowych, ponieważ to one nasilają dolegliwości i zwiększają ryzyko pogłębienia się stanu zapalnego.
- Nawilżenie – katar należy usuwać, jednak trzeba pamiętać, że pełni on m.in. funkcje nawilżające i eliminuje drobnoustroje. Wybierając preparaty do nosa, warto więc zwrócić uwagę, czy nie powodują one wysuszenia. Dobrze, jeśli środki o działaniu miejscowym działają osmotycznie, czyli ułatwiają usuwanie nadmiaru wydzieliny, a jednocześnie nawilżają nos i zatoki. Takie właściwości posiada wspomniany wyrób medyczny Sinulan Express Forte.
W początkowej fazie choroby, kiedy za zapalenie zatok przynosowych odpowiadają wirusy, stosuje się środki działające objawowo. Przez kilka dni można stosować środki zmniejszające obrzęk i przekrwienie. Pomocne są również domowe sposoby, głównie inhalacje i nawadnianie organizmu. Warto pamiętać także o preparatach doustnych, które wykazują właściwości zwiększające naturalną obronę. Są to głównie środki z zawartością składników ziołowych usprawniających układ immunologiczny.
Odpoczynek, ciepła kąpiel i przebywanie w czystych pomieszczeniach o dużej wilgotności to podstawa, o której należy pamiętać w trakcie zapalenia zatok przynosowych, ale i każdej innej infekcji górnych dróg oddechowych. Ponadto, w razie potrzeby, zaleca się stosowanie doustnych środków o działaniu przeciwgorączkowym i przeciwbólowym.
Jeśli jednak objawy zapalenia zatok nie mijają lub gdy przybierają na sile, należy zgłosić się do specjalisty. Ostre zapalenie zatok przynosowych o podłożu bakteryjnym, a także infekcje trwające dłużej lub często nawracające mogą wymagać stosowania środków o działaniu przeciwbakteryjnym lub przeciwgrzybiczym. Również zapalenie zatok przynosowych wynikające z kontaktu z alergenem wymaga nieco innego postępowania, w tym przyjmowania preparatów przeciwhistaminowych.
Lek. Michał Dąbrowski
STADA/PL/365/2021
